İslam’ın Altın Çağı‘nda İslam coğrafyası içerisinde çalışmalarını yürüten bilim insanlarının listesi. 

Formal bilimlerfiziksel bilimleryaşam bilimlerisosyal bilimleruygulamalı bilimler ve disiplinlerarası bilimler üzerine çalışan bilim insanları 8. yüzyıldan 15. yüzyıla uzanan dönemde çalışmalarını yürütmüşlerdir.

8. yüzyıl

701 ile 800 arası
Bilim Adamı adlarıDoğum
Ölüm T.
Çalışma Alanı
Ebu Musa Câbir bin Hayyan[Dipnot 1]721 – 815Tıp, Astronomi, Fizik, Kimya, Coğrafya
Abdülhamid İbn Türk? – 830Matematik
Sind bin Ali? – 864Astronomi
Abdulmelik el-Esmaî740 – 828Zooloji
Yakub bin Tarık? – ?Astronomi, Matematik
Halil ibn Ahmed el-Ferahidi[3]718 – 786Filoloji
İbrahim el-Fezari? – 777Matematik, Astronomi
Muhammed bin İbrahim el-Fezari? – 796Matematik, Astronomi
Ahmed en-Nihâvendî? – ?Astronomi
İbn Sa’d777 – 845Tarih
Sehl bin Bişr786 – 844Astronomi, Matematik
Ziryab789 – 857Müzik, Coğrafya, Astronomi
Hacac bin Yusuf bin Matar786 – 833Matematik
El Fadl ibn Naubaht? – ?Astronomi

9. yüzyıl

801 ile 900 arası
Bilim insanıDoğum t.
Ölüm t.
Alanı
Hârizmî780 – 850Astronomi, Coğrafya, Matematik
Ferganî805 – 870Astronomi
Kindi [Dipnot 1]801 – 868Matematik, Fizik, Kimya, Farmakoloji, Tıp
El-Cahiz777 – 869Tarih, Biyoloji
Ahmed bin Musa803 – 873Astronomi, Geometri
Abbas Kasım İbn Firnas810 – 888Astronomi,
Ebu Hanife Dinaveri815 – 896Botanik, Astronomi, Tarih, Matematik
El-Yakubi? – 897Coğrafya
Ahmed bin Yusuf835 – 912Matematik
Belâzürî? – 892Tarih
Ebu Said Gürgani????Geometri, Astronomi
Ahmed bin Sehl el-Belhî850 – 934Coğrafya, Matematik, Tıp
İbn Hurdâzbih820 – 912Coğrafya
Zünnûn-ı Mısrî796 – 859Simya, Tıp
Sabit bin Kurra821 – 901Matematik
İbn-i Hurdazbih820 – 912Coğrafya
Ebu Ma’şer el-Belhi787 – 886Astronomi

10. yüzyıl

901 ile 1000 arası
Bilim insanıDoğum t.
Ölüm t.
Alanı
Meryem el-İcliyye? – ?Astronomi
Battanî858 – 929AstronomiMatematik
Ahmed bin Sehl el-Belhî850 – 934Tıp, Coğrafya, Matematik
Farabi870 – 950Astronomi, Matematik
Ebu’l Vefâ el-Bûzcânî[Dipnot 2,3]940 – 988Astronomi, Matematik
Râzi [Dipnot 4]865 – 925Kimya, Tıp
Ahmed bin Musa803 – 873Astronomi, Geometri
El-Mesûdî896 – 956Tarih, Coğrafya
Abdurrahman es-Sufî903 – 986Astronomi
İbn Havkal? – 988Coğrafya
İbn Fadlan? – ?Coğrafya
Hemdani893 – 945Tarih, Astronomi, Coğrafya
Muvaffak? – ?Fizik
İbn-i Yunus950 – 1008Astronomi, Matematik
İstahri? – 957Coğrafya
Ali bin Abbas932 – ?Fizik, Tıp
Siczi945 – 1020Astronomi, Geometri
Hucendi7^? – 1000Astronomi, Matematik
İbn el-Fakih el-Hamadani? – ?Tarih, Coğrafya
Ebu’l Kasım El-Zehravi936 – 1013Tıp

11. yüzyıl

1001 ile 1100 arası
Bilim insanıDoğum t.
Ölüm t.
Alanı
Ali bin İsa940 – 1010Tıp
Ebu Nasr Mansur960 – 1036Matematik, Astronomi
El-Kerecî953 – 1029Matematik
İbn-i Sina980 – 1037FizikTıp
İbn-i Heysem[Dipnot 5]965 – 1040Fizik, Tıp
Birûni[Dipnot 6]973 – 1048AstronomiMatematik, Tarih
Ebu Said Gardezî? – 1061Coğrafya, Tarih
Ebu Hasan Behmenyar993 – 1066Astronomi
Ali bin Rıdvan998 – 1068Fizik, Tıp
Yusuf Has Hacib1017 – 51077Siyasetbilim
Zerkâlî1029 – 1087Astronomi
El-Bekrî1014 – 1094Coğrafya
İbn Hazm994 – 1064Tarih
Dânî1068 – 1134Geometri, Fizik
Muhammed Zerrindeşti? – ?Tıp

12. yüzyıl

1101 ile 1200 arası
Bilim insanıDoğum t.
Ölüm t.
Alanı
Kâşgarlı Mahmud1008 – 1105Dil, Tarih
Fahreddin Râzî1148 – 1209Fizik
Cabir bin Eflah1100 – 1150Astronomi, Matematik
Hazini[Dipnot 7]1100 – 1155Fizik, Astronomi, Matematik
İbn Rüşd1126 – 1198Astronomi, Tıp
Ferîdüddin Attâr1136 – 1221Hekim
İbn-i Zühr1091 – 1161Tıp
Şerafeddin el-Tusî1135 – ?Astronomi, Matematik
İbn Asakir1105 – 1176Tarih
Muhammed İdrisi1100 – 1166Coğrafya
Ebu’l-Berekât Bağdâdi1076 – 1166Tıp
İbnü’l Cevzî1116 – 1201Tarih, Tıp
Abdüllâtif Bağdâdi1162-1231Tıp

13. yüzyıl

1201 ile 1300 arası
Bilim insanıDoğum t.
Ölüm t.
Alanı
İbn-i Cübeyr1145 – 1217Coğrafya
Abdullâtif el-Bağdadî1162 – 1231Tıp
El-Cezeri[Dipnot 8]1136 – 1233Sibernetik
İbn-i Şeddad1162 – 1234Hukuk, Tarih
Şemseddin Semerkandi1250 – 1310Astronom, Matematik
Abdullah bin Ahmed el-Baytar1197 – 1248Tıp, Farmakoloji
Usame bin Munkiz1095 – 1188Tarih
Nasîrüddin Tûsî1201 – 1274Astronomi, Coğrafya
Zekeriya el-Kazvinî1202 – 1283Astronomi, Coğrafya, Fizik, Jeoloji
İbn Nefis1213 – 1288TıpSosyoloji
Şemseddin Şehrezuri1250 – ?Tıp, Tarih
El-Dimeşkî1256 – 1327Coğrafya
Esireddin el-Ebherî? – 1262Matematik, Astronomi
Nureddin Batrucî? – 1217Astronom
Zehebî1274 – 1348Tarih
İbn Ebî Useybia1203 – 1270Tıp, Tarih
Fahreddin Ahlatî? – ?Astronomi
Necibüddin Semerkandi? – ?Tıp
Reşîdüddîn Hamedani1249 – 1318Tarih
Muhammed Ufî1171 – 1242Tarih
İbrahim Hilati1242 – 1322Kimya, Tıp

14. yüzyıl

1301 ile 1400 arası
Bilim insanıDoğum t.
Ölüm t.
Alanı
Kutbeddin Şirazî1236 – 1310Tıp, Astronomi, Fizik, Coğrafya
Kemaleddin El Farisi1267 – 1319Matematik, Fizik
Ebu el-Fida1273 – 1331Coğrafya
İbn Teymiyye1263 – 1328Sosyoloji
İbn Battuta1304 – 1369Coğrafya
İbn Kesir1301 – 1373Tarih
Aydınlı Hacı Paşa1339 – 1397Tıp
Şemseddin Halîlî? – 1397Matematik, Astronomi
İbnu’ş-Şâtır1306 – 1375Astronomi
Bursalı Kadızade Rumi1364 – 1436Astronomi, Matematik
Ahmed Eflâkî? – 1360Astronomi
Ahmedî1334 – 1413Tıp
Makrîzî1364 – 1442Tarih
Hamdullah el-Müstevfî1281 – 1340Coğrafya, Tarih
Zehebî1274 – 1348Tarih

15. yüzyıl

1401 ile 1500 arası
Bilim insanıDoğum t.
Ölüm t.
Alanı
İbn-i Haldun1332 – 1406Felsefe, Tarih, Sosyoloji
Aydınlı Hacı Paşa1339 – 1413Tıp
Bursalı Kadızade Rumi1337 – 1437Astronomi, Matematik
Gıyaseddin Cemşid1380 – 1437Astronomi, Tıp
Uluğ Bey[Dipnot 9]1393 – 1449Astronomi, Matematik
Sabuncuoğlu Şerefeddin1385 – 1468Tıp
Ali Kuşçu1403 – 1474Astronomi, Dilbilim, Matematik
II. Mehmed[Dipnot 10]1432 – 1484Fizik
Şükrullâh? – ?Tarih
Bahaüddin Amilî? – 1622Matematik, Astronomi
Akşemseddin1389 – 1459Tıp
Molla Abdülvacid? – 1434Astronomi
Pîrî Reis1465 – 1554Coğrafya
İbn Tağrıberdî1410 – 1470Tarih
İbn Gazi el-Miknasi1437 – 1513Matematik

Dipnotlar

  1. Çeliklerde paslanmanın önlenmesini sağlama, Maddenin en küçük parçasının cüz-ü la yetecezza (atom) olarak tarifi ve parçalandığında Bağdat’ın altını üstüne getirebilecek enerjiyle yüklü olduğunun tespiti
  2. Einstein’dan 1100 yıl önce rölativite (izafiyet-görecelik) teorisinin ortaya atılması
  3. Yoğunluk aleti piknometre, matematikte kosinüs formülü, sekant, kosekant kavramaları ve üçgenin alan formülleri
  4. İlk göz ameliyatı, bağırsağın ameliyat dikişlerinde kullanılması, ameliyat sonrası oluşan iltihapları çıkaran seton (kıl fitili),Petrolün ilk defa damıtılıp naft adı altında kullanılmaya başlanması
  5. Görme hâdisesi ve anatomisinin açıklanması; karanlık oda, mercek, prizma, aynalar, optik, atmosfer basıncı, atmosfer tabakasının kalınlığı gibi konularda öncü çalışmalar
  6. Galilei ‘den 600 yıl önce dünyanın döndüğünü söylemiştir. El-Biruni (973 – 1051) 23 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. Newton‘dan 500 yıl önce yerçekimi ivmesinin bulunması
  8. İlk robotlar ve sibernetik ilmi. Ayrıca pistonlu motorlarda kullanılan ve doğrusal hareketi dönme hareketine çeviren krank mekanizması.
  9. Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşünün 365 gün 6 saat 9 dakika 6 saniye olduğunun günümüzdeki değerden sadece 58 saniyelik farkla hesaplanması
  10. Şahi isimli bir top icat etmiştir ki habvan ve yivli topların mucidi sayılır.

Kaynakça

1-Prof. Dr. Mehmet Bayraktar, “İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi”, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınlar, Ankara, 2000.

2-Şaban Döven, “Müslüman İlim İnsanları”, Yani Asya neşriyat, İstanbul, 2004

3-Abit Yaşar Koçak, Handbook of Arabic Dictionaries, s. 19. Berlin: Verlag Hans Schiler, 2002. ISBN 9783899300215

4-M. Bayraktar, Kindi ve Einstein’e Göre Rölativite ve Benzerlikleri. Bilim ve Teknik, C.XIII. sayı 153.1980.

5-Ebu Rida, M., Kindi ve Falsafatü’l-Ula, Kahire 1950, c.l, s.119.

6-Şaban Döven, “Müslüman İlim Öncüleri”, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 2004

7-İslâm Dünyasının Mucitleri” Focus, Sayı:2005/01-112414 Ocak 2005.

8-“Arşivlenmiş kopya”. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.

9-Şaban Döven, “Müslüman İlim Öncüleri”, Yani Asya neşriyat, İstanbul, 2004.