BİLİMİN TEMEL MESELELERİ
İÇİNDEKİLER
(1) İlmi Bilginin Temel İlkeleri
(2) İlim ve Tekniğin Ufukları
İLMİ ARAŞTIRMALAR DA USUL (METOD) MESELESİ
(3) Modern Metodolojinin Benimsediği İlmi Araştırma Usülü
(4) Bilgi Vasıtaları ve Kaynakları
İLMİ ARAŞTIRMALARDA ZİHNİYET (HAKİKATİ ARAYIŞ) MESELESİ
(5) Madde ötesi Varlıkların Hakikati
İLMİ ARŞTIRMALARDA EŞYAYA BAKIŞ MESELESİ
Bilgiden İstifâde Yolları
İnsanın Tekâmülü Ciheti
Müsbet ilim Perspektifinden Eşyayı Tanımlama
Eşyanın Hakikatini öğrenme Yolu
İLMİ ARAŞTIRMALARDA DENGELİ DÜŞÜNME MESELESİ
Müspet İlimPetşpektifinden İnsanı Tanımlama Eşyaya Tek Yanlı Bakışın Mahsurları
Varlığımızın Devamlı Şuurunda Olarak (Dengeli) Araştırma Yapmanın önemi
Dengeli Düşünmenin İnsana Kazandırdığı Nimetler
Tarihte İlim Anlayışı
Dini İlim’de Müteşabih (Temsil yoluyla İfade Edilen ) Hakikatler
Ledün İlmi
İnsan’da Kalp (Gönül) Sistemi ve Ruhi Bütünlük
İslâm Kaynaklarında İlim-Mantık Metotlarının Uygulanması
“Bizi anmaktan yüz çevirenlere ve dünya hayatından başka şey istemeyenlere aldırma. Onların ilimden erecekleri gaye ancak o kadardır. “
Kurân-ı Kerim /Necm Suresi / 29, 30. Ayet meali
“İlim, ikidir. Önceliği olan, kalbe tesir eden ilim (Gerçek din ilmi) dir.”
Celaleddin Suyuti / Feth-ul Kebir / 2 Cilt, Sh : 251
Bazı kavramlar vardırki, tarifi ve anlaşılması oldukça zordur. Fakat yine de herkes bunları anladığını, bildiğini zanneder. İşte ilim’de böyle kavramlardan olup, genel kanaate göre, belirli bir disiplin içerisinde sebeb-sonuç ilişkişi (nedensellik) gözönüne alınarak yapılan bir takım araştırma sonuçları şeklinde mütalâa edilir.
Bu tarif, şüphesiz mahiyet ve hakikat cihetiyle ilmi; doğru tanımlamaya yeterli değildir. İlmi doğru tanımlamak için, çıkış noktası itibariyle ele alınması gereklidir. Çıkış noktası itibariyle ilim; Kainatta var olan gerçeklerin, insan vasıtası ile ortaya konulmasından başka bir şey değildir. Bir diğer ifade ile ilim, insan için yaratılmış, insanlığın yaratılışından beri varlığını sürdüren bir varlıktır.
İnsan, merak ve ihtiyaç saikasıyla ilme yönelmektedir. Bilindiği üzere merak; insanı, araştırma yapmaya sevkeden bir duygudur. Şüphe ile Karıştırılmamalıdır. Şüphe (kuruntu) insanı, dıştan etkileyen, ilmi körelten, insanı zaafa düşüren ve karar vermede şaşırtıp bocalattıran arızı bir hastalıktır. Merak ise ilmin anahtarı olup bizzat insan içinde doğup gelişen, tatmin olmadıkça insana huzur vermeyen bir duygudur.
Merak ve ihtiyaçlara binaen ortaya çıkan, ötedenberi Kainatta var olan gerçekler (Eşyaya ve hayata ait tüm özellikler) iki şekilde insan önüne serilmektedir.
Birincisi müsbet modern ilimler, İkincisi müsbet .veya gerçek din ilimleridir. (Burada’ki müsbetlik kavramı maddi anlamda kullanılmamış, “hakikat kaynağı “manasında kullanılmıştır.)
Müsbet modern ilimler, ya fen ilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji ve bunların alt bölümleri); ya Matematik ilimleri (Aritmetik, Cebir, Geometri, Trigonometri, v.s.); ya da Sosyal ilimler (psikoloji, Mantık, Dil-filoloji ve Edebiyat, Sosyoloji, Tarih, Coğrafya v.s) olarak ortaya konulmuş bulunmaktadır.
Müsbet din ilimleri ise ya ayetlerle, ya hadislerle ya’da sünûhatla (Kelâm, Tefsir, Fıkıh) ortaya konulmuş bulunmaktadır.
Müsbet Modern ilimlerin tabanını fen ve matematik ilimleri oluşturmakta, Gerçek din ilimlerinin tabanını Ayet ve hadisler oluşturmaktadır. Din ilimleri, her ne kadar modern ilimlerin gelişmesinde önemli rol oynamaktaysa da; asıl etkisi; ferd, aile ve cemiyet hayatının tanzimine yöneliktir.
İster müsbet modern ilimlere ait, ister müsbet dini ilimlere ait olsun, ortaya konulmuş bulunan bütün bilgiler, gerçektir. Zira ilmin temel özelliklerini, tamamıyla taşımaktadırlar.
Ancak Müsbet modern ilimler derken, resmi olarak günümüzde tedris edilen kısmen çarpıtılmış bilgiler anlaşılmamalıdır. Zira bu bilgiler, iradenin hürlüğü ilkesine (Vicdani sorumluluk) uygun olarak ortaya konulmamış, bir takım nazariye (Naturizm, Materyalizm, Ateizm gibi felsefi görüşler) ve faraziyelcrin (Doktrin, Teori, Hipotez mahiyetinde fikirler) etkisinde kalınarak ortaya konulmuştur.
Hür irade ile ortaya konulan müsbet ilme ait bilgiler ise sağlam tespitlerden (doğruluğu, bizzat müşahade edilerek anlaşılan veya dolaylı olarak delil ve şahidlerle belirlenen bilgiler) oluşmaktadır. İstet miisbet modern ilimlere ait, ister müsbet dini ilimlere ait olsun, ortaya konulmuş bulunan bütün doğru tespitlere “hakikat” adı verilir.
Söz konusu bu hakikatlerin nirengi olmasıyladır ki, yeni yeni keşifler ve tespitler ortaya konulmaktadır.
Aslında ilmin “hakikat” olarak tanımlanması, başka şekilde yapılan tanımlamalara göre aslına en yakışır olanıdır.
Zira hakikatin olmadığı bir yerde ilimden bahsedilemez. İlimle ilgili olarak yukarda belirtilmiş olan ifadeleri açmak, ilmin ne olup olmadığını ortaya koymak maksadıyla hazırlanmış bulunan bu kitapta, girişle birlikte altı önemli meseleye temas edilmiştir. Girişte, ilmin hedefleri ve ufuklarına, Birinci başlık altında; ilmi araştırmalarda metod meselesine; ikinci başlık altında zihniyet meselesine, üçüncü başlık altında eşyaya bakış meselesine, dördüncü başlık altında dengeli düşünme meselesine, beşinci başlık altında ise ilim ve hakikat meselesine değinilmiştir.
Genç-yaşlı, her aydın insan için faydalı olacağına inandığım bu kitap, özellikle vicdanıyla başbaşa, hür olarak ilimle hem hal olanlara sunulmuştur.
Gayret bizden tevfik Allah’tan
Ali KÖMÜRCÜ
“Rabbin adı ile oku, Ki o (herşeyi) yarattı.”
Kurân-ı Kerim / El Alâk suresi / 1.Ayet meali
“İlim taleb etmek, Her Müslümana farzdır.“
İmam-ı Azam Ebu Hanife / Müsned / Sh 39. Hadis meali
Günümüzde öylesine baş döndürücü gelişmelerle karşılaşmaktayız ki atomlar aleminden feza alemine, insan organizmasından diğer canlı ve cansız varlıklara, teknoloji ve elektronikten lazere kadar sayısız keşif ve tespitlerin, hemen her gün; gazete ve mecmualarla dünyanın dört bir tarafına yayıldığını duyuyor, görüyor ve bu gelişmeler karşısında hayret ve şaşkınlığa düşmekten kendimizi alamıyoruz.
özellikle yaşadığımız çağ, adeta süprizler çağı haline gelmiş bulunmaktadır. Hatta diyebiliriz’ki, şu son çeyrek asırda müsbet ilimlerin insana armağan ettiği yeni keşifler ve tespitler daha önceki devirlere ait bütün keşif ve tespitlerden daha fazla olmuştur. Gün geçmiyor ki mikro âlemden makro aleme kadar geniş bir sahada bir sürü yeni yeni tespitlerde bulunulmasın ve varlık alemine ait, insanoğlunca bir yığın meçhul ve karanlık noktalar aydınlığa kavuşturulmasın…
Bütün bu gelişmelere rağmen müsbet ilmin ufuklarına (Vahy ve ilhamların bildirdikleri, mucize ve kerametler) bakıldığında, yinede bildiklerimizin, bilmediklerimiz yanında hiç denecek kadar az olduğu anlaşılmaktadır. (1)
Her ne kadar İlmî gelişmeleri, zamana bağlı bir kronolojik sıralama içerisinde kıyaslamak mümkünse de, bu şekilde doğru bir hükme varılamaz. Zira ilmi gelişmelerde, zaman içerisinde görülen ani sıçramalar; duraklamalar, hatta gerilemeler kronolojik mukayeseye; hele ki hedef tayinine hiç mi hiç imkan vermez.
Bu sebeple, müsbet ilimdeki gelişmeyi kıyaslayacak başkaca bir ölçü olmadığından ve’de dün, mucize ve keramet olarak insanlığın gördüğü olayların bir çoğunun; bugün teknik keşifler olarak gerçekleşmiş olmasından dolayıdır’ki, yukarda belirtilen şekilde bir mukayese yapılması cihetine gidilmiştir.
Kısaca vahy ve ilhamlar göz önünde tutularak; ilmi gelişmelerin değerlendirilmesi, bir bakıma metodolojik bir gerektir.
Bu kitap’ta bu noktadan harekettle, önce müsbet ilmin belirttiklerine, daha sonra Vahy’ın (İslamın) bildirdiklerine göre (ilim tarihinin’de gözden geçirilmesiyle), gerek mahiyet cihetiyle, gerek hakikat cihetiyle ilmin ne olup olmadığının belirtilmesine çalışılmıştır. Ki yapılan çalışmada sadece kendi düşünce perspektifimden konuya yaklaşılmamış, bazı ilim otoritelerinin eserlerinden’de istifade edilmiştir. (Konuların akışı istika metinde istifade edilen eserler hakkında bilgi verilmiştir.)
Esasen burada yazılanlar, ilim anlayışı ile ilgili merak ve kuruntularımı izale etmek için hazırladığım notların; ilim-mantık metodlarından ve vicdani tahlil dediğimiz iman süzgecinden geçirilmesinden başka bir şey değildir.