İslam’ın Altın Çağları döneminde bilim adamları listesi
İslam’ın Altın Çağı‘nda İslam coğrafyası içerisinde çalışmalarını yürüten bilim insanlarının listesi.
Formal bilimler, fiziksel bilimler, yaşam bilimleri, sosyal bilimler, uygulamalı bilimler ve disiplinlerarası bilimler üzerine çalışan bilim insanları 8. yüzyıldan 15. yüzyıla uzanan dönemde çalışmalarını yürütmüşlerdir.
8. yüzyıl
| 701 ile 800 arası | ||||||||
| Bilim Adamı adları | Doğum Ölüm T. | Çalışma Alanı | ||||||
| Ebu Musa Câbir bin Hayyan[Dipnot 1] | 721 – 815 | Tıp, Astronomi, Fizik, Kimya, Coğrafya | ||||||
| Abdülhamid İbn Türk | ? – 830 | Matematik | ||||||
| Sind bin Ali | ? – 864 | Astronomi | ||||||
| Abdulmelik el-Esmaî | 740 – 828 | Zooloji | ||||||
| Yakub bin Tarık | ? – ? | Astronomi, Matematik | ||||||
| Halil ibn Ahmed el-Ferahidi[3] | 718 – 786 | Filoloji | ||||||
| İbrahim el-Fezari | ? – 777 | Matematik, Astronomi | ||||||
| Muhammed bin İbrahim el-Fezari | ? – 796 | Matematik, Astronomi | ||||||
| Ahmed en-Nihâvendî | ? – ? | Astronomi | ||||||
| İbn Sa’d | 777 – 845 | Tarih | ||||||
| Sehl bin Bişr | 786 – 844 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Ziryab | 789 – 857 | Müzik, Coğrafya, Astronomi | ||||||
| Hacac bin Yusuf bin Matar | 786 – 833 | Matematik | ||||||
| El Fadl ibn Naubaht | ? – ? | Astronomi |
9. yüzyıl
| 801 ile 900 arası | ||||||||
| Bilim insanı | Doğum t. Ölüm t. | Alanı | ||||||
| Hârizmî | 780 – 850 | Astronomi, Coğrafya, Matematik | ||||||
| Ferganî | 805 – 870 | Astronomi | ||||||
| Kindi [Dipnot 1] | 801 – 868 | Matematik, Fizik, Kimya, Farmakoloji, Tıp | ||||||
| El-Cahiz | 777 – 869 | Tarih, Biyoloji | ||||||
| Ahmed bin Musa | 803 – 873 | Astronomi, Geometri | ||||||
| Abbas Kasım İbn Firnas | 810 – 888 | Astronomi, | ||||||
| Ebu Hanife Dinaveri | 815 – 896 | Botanik, Astronomi, Tarih, Matematik | ||||||
| El-Yakubi | ? – 897 | Coğrafya | ||||||
| Ahmed bin Yusuf | 835 – 912 | Matematik | ||||||
| Belâzürî | ? – 892 | Tarih | ||||||
| Ebu Said Gürgani | ???? | Geometri, Astronomi | ||||||
| Ahmed bin Sehl el-Belhî | 850 – 934 | Coğrafya, Matematik, Tıp | ||||||
| İbn Hurdâzbih | 820 – 912 | Coğrafya | ||||||
| Zünnûn-ı Mısrî | 796 – 859 | Simya, Tıp | ||||||
| Sabit bin Kurra | 821 – 901 | Matematik | ||||||
| İbn-i Hurdazbih | 820 – 912 | Coğrafya | ||||||
| Ebu Ma’şer el-Belhi | 787 – 886 | Astronomi |
10. yüzyıl
| 901 ile 1000 arası | ||||||||
| Bilim insanı | Doğum t. Ölüm t. | Alanı | ||||||
| Meryem el-İcliyye | ? – ? | Astronomi | ||||||
| Battanî | 858 – 929 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Ahmed bin Sehl el-Belhî | 850 – 934 | Tıp, Coğrafya, Matematik | ||||||
| Farabi | 870 – 950 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Ebu’l Vefâ el-Bûzcânî[Dipnot 2,3] | 940 – 988 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Râzi [Dipnot 4] | 865 – 925 | Kimya, Tıp | ||||||
| Ahmed bin Musa | 803 – 873 | Astronomi, Geometri | ||||||
| El-Mesûdî | 896 – 956 | Tarih, Coğrafya | ||||||
| Abdurrahman es-Sufî | 903 – 986 | Astronomi | ||||||
| İbn Havkal | ? – 988 | Coğrafya | ||||||
| İbn Fadlan | ? – ? | Coğrafya | ||||||
| Hemdani | 893 – 945 | Tarih, Astronomi, Coğrafya | ||||||
| Muvaffak | ? – ? | Fizik | ||||||
| İbn-i Yunus | 950 – 1008 | Astronomi, Matematik | ||||||
| İstahri | ? – 957 | Coğrafya | ||||||
| Ali bin Abbas | 932 – ? | Fizik, Tıp | ||||||
| Siczi | 945 – 1020 | Astronomi, Geometri | ||||||
| Hucendi7^ | ? – 1000 | Astronomi, Matematik | ||||||
| İbn el-Fakih el-Hamadani | ? – ? | Tarih, Coğrafya | ||||||
| Ebu’l Kasım El-Zehravi | 936 – 1013 | Tıp |
11. yüzyıl
| 1001 ile 1100 arası | ||||||||
| Bilim insanı | Doğum t. Ölüm t. | Alanı | ||||||
| Ali bin İsa | 940 – 1010 | Tıp | ||||||
| Ebu Nasr Mansur | 960 – 1036 | Matematik, Astronomi | ||||||
| El-Kerecî | 953 – 1029 | Matematik | ||||||
| İbn-i Sina | 980 – 1037 | Fizik, Tıp | ||||||
| İbn-i Heysem[Dipnot 5] | 965 – 1040 | Fizik, Tıp | ||||||
| Birûni[Dipnot 6] | 973 – 1048 | Astronomi, Matematik, Tarih | ||||||
| Ebu Said Gardezî | ? – 1061 | Coğrafya, Tarih | ||||||
| Ebu Hasan Behmenyar | 993 – 1066 | Astronomi | ||||||
| Ali bin Rıdvan | 998 – 1068 | Fizik, Tıp | ||||||
| Yusuf Has Hacib | 1017 – 51077 | Siyasetbilim | ||||||
| Zerkâlî | 1029 – 1087 | Astronomi | ||||||
| El-Bekrî | 1014 – 1094 | Coğrafya | ||||||
| İbn Hazm | 994 – 1064 | Tarih | ||||||
| Dânî | 1068 – 1134 | Geometri, Fizik | ||||||
| Muhammed Zerrindeşti | ? – ? | Tıp |
12. yüzyıl
| 1101 ile 1200 arası | ||||||||
| Bilim insanı | Doğum t. Ölüm t. | Alanı | ||||||
| Kâşgarlı Mahmud | 1008 – 1105 | Dil, Tarih | ||||||
| Fahreddin Râzî | 1148 – 1209 | Fizik | ||||||
| Cabir bin Eflah | 1100 – 1150 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Hazini[Dipnot 7] | 1100 – 1155 | Fizik, Astronomi, Matematik | ||||||
| İbn Rüşd | 1126 – 1198 | Astronomi, Tıp | ||||||
| Ferîdüddin Attâr | 1136 – 1221 | Hekim | ||||||
| İbn-i Zühr | 1091 – 1161 | Tıp | ||||||
| Şerafeddin el-Tusî | 1135 – ? | Astronomi, Matematik | ||||||
| İbn Asakir | 1105 – 1176 | Tarih | ||||||
| Muhammed İdrisi | 1100 – 1166 | Coğrafya | ||||||
| Ebu’l-Berekât Bağdâdi | 1076 – 1166 | Tıp | ||||||
| İbnü’l Cevzî | 1116 – 1201 | Tarih, Tıp | ||||||
| Abdüllâtif Bağdâdi | 1162-1231 | Tıp |
13. yüzyıl
| 1201 ile 1300 arası | ||||||||
| Bilim insanı | Doğum t. Ölüm t. | Alanı | ||||||
| İbn-i Cübeyr | 1145 – 1217 | Coğrafya | ||||||
| Abdullâtif el-Bağdadî | 1162 – 1231 | Tıp | ||||||
| El-Cezeri[Dipnot 8] | 1136 – 1233 | Sibernetik | ||||||
| İbn-i Şeddad | 1162 – 1234 | Hukuk, Tarih | ||||||
| Şemseddin Semerkandi | 1250 – 1310 | Astronom, Matematik | ||||||
| Abdullah bin Ahmed el-Baytar | 1197 – 1248 | Tıp, Farmakoloji | ||||||
| Usame bin Munkiz | 1095 – 1188 | Tarih | ||||||
| Nasîrüddin Tûsî | 1201 – 1274 | Astronomi, Coğrafya | ||||||
| Zekeriya el-Kazvinî | 1202 – 1283 | Astronomi, Coğrafya, Fizik, Jeoloji | ||||||
| İbn Nefis | 1213 – 1288 | Tıp, Sosyoloji | ||||||
| Şemseddin Şehrezuri | 1250 – ? | Tıp, Tarih | ||||||
| El-Dimeşkî | 1256 – 1327 | Coğrafya | ||||||
| Esireddin el-Ebherî | ? – 1262 | Matematik, Astronomi | ||||||
| Nureddin Batrucî | ? – 1217 | Astronom | ||||||
| Zehebî | 1274 – 1348 | Tarih | ||||||
| İbn Ebî Useybia | 1203 – 1270 | Tıp, Tarih | ||||||
| Fahreddin Ahlatî | ? – ? | Astronomi | ||||||
| Necibüddin Semerkandi | ? – ? | Tıp | ||||||
| Reşîdüddîn Hamedani | 1249 – 1318 | Tarih | ||||||
| Muhammed Ufî | 1171 – 1242 | Tarih | ||||||
| İbrahim Hilati | 1242 – 1322 | Kimya, Tıp |
14. yüzyıl
| 1301 ile 1400 arası | ||||||||
| Bilim insanı | Doğum t. Ölüm t. | Alanı | ||||||
| Kutbeddin Şirazî | 1236 – 1310 | Tıp, Astronomi, Fizik, Coğrafya | ||||||
| Kemaleddin El Farisi | 1267 – 1319 | Matematik, Fizik | ||||||
| Ebu el-Fida | 1273 – 1331 | Coğrafya | ||||||
| İbn Teymiyye | 1263 – 1328 | Sosyoloji | ||||||
| İbn Battuta | 1304 – 1369 | Coğrafya | ||||||
| İbn Kesir | 1301 – 1373 | Tarih | ||||||
| Aydınlı Hacı Paşa | 1339 – 1397 | Tıp | ||||||
| Şemseddin Halîlî | ? – 1397 | Matematik, Astronomi | ||||||
| İbnu’ş-Şâtır | 1306 – 1375 | Astronomi | ||||||
| Bursalı Kadızade Rumi | 1364 – 1436 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Ahmed Eflâkî | ? – 1360 | Astronomi | ||||||
| Ahmedî | 1334 – 1413 | Tıp | ||||||
| Makrîzî | 1364 – 1442 | Tarih | ||||||
| Hamdullah el-Müstevfî | 1281 – 1340 | Coğrafya, Tarih | ||||||
| Zehebî | 1274 – 1348 | Tarih |
15. yüzyıl
| 1401 ile 1500 arası | ||||||||
| Bilim insanı | Doğum t. Ölüm t. | Alanı | ||||||
| İbn-i Haldun | 1332 – 1406 | Felsefe, Tarih, Sosyoloji | ||||||
| Aydınlı Hacı Paşa | 1339 – 1413 | Tıp | ||||||
| Bursalı Kadızade Rumi | 1337 – 1437 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Gıyaseddin Cemşid | 1380 – 1437 | Astronomi, Tıp | ||||||
| Uluğ Bey[Dipnot 9] | 1393 – 1449 | Astronomi, Matematik | ||||||
| Sabuncuoğlu Şerefeddin | 1385 – 1468 | Tıp | ||||||
| Ali Kuşçu | 1403 – 1474 | Astronomi, Dilbilim, Matematik | ||||||
| II. Mehmed[Dipnot 10] | 1432 – 1484 | Fizik | ||||||
| Şükrullâh | ? – ? | Tarih | ||||||
| Bahaüddin Amilî | ? – 1622 | Matematik, Astronomi | ||||||
| Akşemseddin | 1389 – 1459 | Tıp | ||||||
| Molla Abdülvacid | ? – 1434 | Astronomi | ||||||
| Pîrî Reis | 1465 – 1554 | Coğrafya | ||||||
| İbn Tağrıberdî | 1410 – 1470 | Tarih | ||||||
| İbn Gazi el-Miknasi | 1437 – 1513 | Matematik |
Dipnotlar
- Çeliklerde paslanmanın önlenmesini sağlama, Maddenin en küçük parçasının cüz-ü la yetecezza (atom) olarak tarifi ve parçalandığında Bağdat’ın altını üstüne getirebilecek enerjiyle yüklü olduğunun tespiti
- Einstein’dan 1100 yıl önce rölativite (izafiyet-görecelik) teorisinin ortaya atılması
- Yoğunluk aleti piknometre, matematikte kosinüs formülü, sekant, kosekant kavramaları ve üçgenin alan formülleri
- İlk göz ameliyatı, bağırsağın ameliyat dikişlerinde kullanılması, ameliyat sonrası oluşan iltihapları çıkaran seton (kıl fitili),Petrolün ilk defa damıtılıp naft adı altında kullanılmaya başlanması
- Görme hâdisesi ve anatomisinin açıklanması; karanlık oda, mercek, prizma, aynalar, optik, atmosfer basıncı, atmosfer tabakasının kalınlığı gibi konularda öncü çalışmalar
- Galilei ‘den 600 yıl önce dünyanın döndüğünü söylemiştir. El-Biruni (973 – 1051) 23 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Newton‘dan 500 yıl önce yerçekimi ivmesinin bulunması
- İlk robotlar ve sibernetik ilmi. Ayrıca pistonlu motorlarda kullanılan ve doğrusal hareketi dönme hareketine çeviren krank mekanizması.
- Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşünün 365 gün 6 saat 9 dakika 6 saniye olduğunun günümüzdeki değerden sadece 58 saniyelik farkla hesaplanması
- Şahi isimli bir top icat etmiştir ki habvan ve yivli topların mucidi sayılır.
Kaynakça
1-Prof. Dr. Mehmet Bayraktar, “İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi”, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınlar, Ankara, 2000.
2-Şaban Döven, “Müslüman İlim İnsanları”, Yani Asya neşriyat, İstanbul, 2004
3-Abit Yaşar Koçak, Handbook of Arabic Dictionaries, s. 19. Berlin: Verlag Hans Schiler, 2002. ISBN 9783899300215
4-M. Bayraktar, Kindi ve Einstein’e Göre Rölativite ve Benzerlikleri. Bilim ve Teknik, C.XIII. sayı 153.1980.
5-Ebu Rida, M., Kindi ve Falsafatü’l-Ula, Kahire 1950, c.l, s.119.
6-Şaban Döven, “Müslüman İlim Öncüleri”, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 2004
7-İslâm Dünyasının Mucitleri” Focus, Sayı:2005/01-112414 Ocak 2005.
8-“Arşivlenmiş kopya”. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
9-Şaban Döven, “Müslüman İlim Öncüleri”, Yani Asya neşriyat, İstanbul, 2004.