İbn-i Karaka, büyük İslâm bilginleri arasında anılması gereken biridir. XI. yüzyılın ikinci yarısında Mısır’da yaşadı. Çok zeki ve çalışkandı. Durmadan bir şeyler araştırıyor, okuyor, etra­fında olup bitenleri dikkatle inceliyordu.

Çocukluğundan kalma bu aşırı öğrenme ve araştırma merakı, onu şağ atlatan bil­ginler arasına soktu.

Kahire’de beş metre çapında bir torna tezgâhı yaptı. Bu, ilk yapılan torna tezgâhıydı. Bakır levhalar, demir daireler artık kolaylıkla kesi­liyor, bunlar usturlabdan günlük ihtiyaçlara kadar her yerde kullanılıyordu.

İLK TORNA TEZGÂH

Bu görsel boş bir alt niteliğe sahip; dosya adı r7.jpg

Kitaplardaki tariflere göre İbn-i Karaka’nın torna tezgâhı, günümüzün torna tezgâhlarına benziyor, hemen hemen aynı sistemle çalışıyordu. Dev­rin hükümdarı, İbn-i Karaka’nın tezgâhını görünce hayretle sordu:

“Bu aleti daha küçük yapsaydın, daha az zahmet çekmez miydin?”

İbn-i Karaka şu cevabı verdi:

“Eğer ben bu tezgâhın bir ucu ehramlarda (piramitler), diğer ucu Nil nehrinin öte tarafındaki Tannur’da bulunacak kadar büyük yapabilseydim, zahmetim daha da azalırdı. Aletler ne kadar büyük olursa, çalışmalar o ka­dar rahat ve o derece iyi netice alınır. Kâinatın büyüklüğü ile karıştırılırsa bizim yaptığımız aletlerin küçüklüğü meydana çıkar.”

O devirde Müslümanlar çeşitli araştırma, inceleme ve deneyler yapıp icatlarda bulunurken, Avrupa, bilginleri cezalandırıyor, ilim düşmanlığı ya­pıyordu. Ne yazık ki, İbn-i Karaka hakkında daha detaylı bilgilere sahip de­ğiliz. Hatta ne zaman doğduğunu, kimlerden ders aldığını, başka nelerin icadıyla uğraştığını bilmiyoruz. Bildiğimiz şu ki, İbn-i Karaka, bugünkü teknolojinin ilerlemesine çok faydası dokunan torna tezgâhının icatçısıdır. Avrupa, daha sonra torna tezgâhını Müslümanlardan öğrendi.

Ağaçların uzun yıllar bekletilmeleriyle yapılan ilk elverişli torna 1700 yıllarında Fransa’ da geliştirilmiştir. Bunu takiben 1797’ de Henry Moudslay adında bir İngiliz vida çekmeye yarayan ilk tornayı geliştirmiştir. Bundan sonra Amerika Birleşik Devletleri’ nde ilk tornaların çoğunda hem ağaç hem de metal kısımlar vardı. Metal gereçlerden yapılan ilk torna 1850‘ de geliştirilmiştir. Geliştirilen bütün torna tezgâhlarının çalışma prensipleri aynı olmakla beraber, bugün çok daha modern torna tezgâhları geliştirilmiştir. Bugüne kadar geliştirilen tezgâhlar içerisinde en eski ve günümüzde de en çok kullanılan torna tezgâhıdır.

Google’den derleme

A.K