Liderlik herkesin her zaman ilgisini çeken bir konu olmuştur. Tarihten aklımıza gelen askeri, siyasi, dini ve sosyal birçok lider vardır. Kahraman, cesur, akıllı liderler efsanelere konu olmuştur. Liderliğin gizemli bir konu olması, liderlerin gerçekleştirdikleri işlerle birçok kimsenin hayatını etkilemesi ve ulusların kaderini tayin etmesi dolaysıyla bu konuda çok sayıda makaleler ve kitaplar yazılmıştır. Başta peygamber efendimiz olmak üzere Cengiz Han, Fatih Sultan Mehmet han, Yavuz Selim Han, M.Kemal Atatürk, A.Lincon, M.Gandi, Mao gibi liderler; amaçları ve hedefleri farklı olsalar da, dünyayı ve ait oldukları ulusların kaderini etkilemiş liderlerdir. Liderlik konusuyla ilgili bilimsel araştırmalar yirminci yüzyılda başlamış, bugüne kadar, konu ile ilgili çok sayıda araştırma yürütülmüştür. Bu araştırmalarda başarılı liderleri başarıya götüren özellikleri, liderlik davranışları, liderlik tarzları, tespit edilmiş,‘İyi bir lider nasıl olmalıdır? veya Nasıl iyi bir lider olunabilir?’ sorularına cevap aranmıştır.

Liderlikle ilgili literatürleri detaylı bir şekilde inceleyen Stogdill, liderlik tanımının kişilere göre değiştiğini belirtse de, yinede  bazı ortak özelliklerinin olduğunu belirtmektedir. Stogdill’ e göre liderlik, kişisel özelliklerin, davranışların diğer kişileri etkileme gücüdür. İki türlü lider vardır. Biri söz konusu etkileme gücünü; toplum hesabına iyi ve hayırlı yönde kullanır, Bir diğeri; etkileme gücünü, topluma faydalı olmaksızın, menfeati yönünde,  şan ve şöhret olma yönünde kullanır. Şüphesiz  gerçek lider, etkileme gücünü; toplum hesabına iyi ve hayırlı yönde kullanandır.  Araştırmalara göre iyi bir liderin özellikleri, tutum ve davranışları nasıl olmalı sorusuna şu cevapları verebiliriz.

Etkileme,  iletişim ve temsil kabiliyeti yüksek

Dini hassasiyeti olan, yüksek ahlakı ve fazileti haiz

Dürüst, özgüvenli, bilgili, deneyimli, çalışkan, tevazu sahibi

Görevi yerine getirmede ısrarlı ve sebatlı

Yetki ve sorumluluğunun bilincinde,

Bağımsız düşünebilen

Güzel konuşan, dinlemesini bilen

Eleştiriye açık, hoşgörülü

Kinci, kırıcı, kaba olmayan

Söyledikleri ve eylemleri tutarlı

Problemleri, krizleri ve anlaşmazlıkları çözmede yetenekli

Cesur, risk alabilen, zayıf ve kuvvetli yönlerinin farkında

Yönettiği kesimler, kişiler, vatandaşlar arasında ayrımcılık yapmayan, adaletli

Hukuka, yasalara ve toplumun değer yargılarına saygılı

Yönettiği kişilere, vatandaşlara değer veren, insani ilişkileri iyi

Maiyetindekii kişilere her zaman güven veren, hedef gösteren, yönlendiren

Organizasyon, planlama ve koordinasyon kabiliyeti yüksek,

Görev tevziini başarı alınacak şekilde yapan

Görevlendirdiği  kişileri izleyen, kontrol eden, değerlendiren

İleri görüşlü, dünyayı ve gelişmeleri takip eden

Bütün bu özelliliklere sahip olduğunu düşünenler iyi bir lider olabilirler. Ancak yukarıda bahsettiğimiz. Özelliklere ilaveten şartlara ve yönetilenlerin durumuna göre lider tanımı farklılaşır. Şöyle ki; Liderin kadroları yetersizse, lider, her konuda gurubun amaçlarını temel alarak kendisi karar almakta ve kararın uygulanmasını gurup üyelerine bildirmektedir. (Otokratik liderlik), Eğer kadrolar işi veya görevi yerine getirme bilgi ve becerisine sahipse, lider gurup üyelerinin kararlarını etkilemek için tartışmaya katılmakta ancak çoğunluğun aldığı kararların uygulanmasını temin etmektedir. Başka bir anlatımla, lider gurup üyelerinin karar vermelerine imkan tanıyarak, onların karar verme sürecine katılımlarını sağlamakta yada görevle ilgili tüm sorumlulukları gurup üyelerine dağıtmaktadır (Demokratik, Katılımcı liderlik). Bir lider gurubun özelliklerine, şartlara ve zamana göre bahsedilen liderlik tarzları arasında geçişler yapabilmelidir. İçinde bulunduğumuz bilgi çağında, doğal olarak liderin her konuyu etraflıca bilmesi mümkün değildir. Eğitim seviyelerinin yükseldiği ve her konuda yetişmiş uzmanların mevcut olduğu günümüzde, liderlerin başarılı olmaları için, özellikle yakın çalışma arkadaşlarını iyı belirlemeleri gerekmektedir. Bu kadroların bilgili olmaları yanında, ahlaklı, erdemli, iyi niyetli olmaları, bencil ve fırsatçı olmamaları dikkate alınmalıdır. Üzülerek belirtmek istiyorum ki, ülkemizde özellikle siyasette eğitim, kültür, bilgi, dürüstlük, çalışkanlık gibi kavramların değer ifade etmediği, yardakçılığın prim yaptığını görmekteyiz. Ki en önemlisi günümüzde yardımcı kadrolarının belirlenmesinde, siyasi nüfüz ve görsel ve basılı medya çok etkili olmakta, bilgi, dürüstlük, çalışkanlık ve ahlaki değerler göz ardı edilmektedir.

Not: Liderlik az görülen bir kabiliyet değildir.

Lider özel yetenekler ve kabiliyetlerle doğmaz.

Liderler sadece zor koşullarda ortaya çıkmaz.

Demokratik liderlik en iyi liderlik tarzı değildir.

                                                                                                              Vedat Uzunlu

KAYNAKÇA

Hersey, P and Blanchard, K.H. Management of organizational behavior .1977 

Stogdill, R.M. Handbook of  leadership. A survey of  theory and research NY. 1974

Yukl. Gary A. Leadership in organization .1981